Kara Delik; sahip olduğu çekim alanı sayesinde her türlü maddesel oluşumunun ve ışınımın kaçmasını engelleyecek güce sahip kütlesi çok büyük kozmik bir cisimdir.
Kara Delik Nedir?
Kara delikler evrendeki en gizemli oluşumlardır. Müthiş derecede bir çekim güçleri vardır. Peki bu kara delikler evrende nasıl oluştu gelin biraz bundan bahsedelim. Birçok kara delik çeşidi vardır. Bir yıldızın ölümünden sonra oluşan kara delikler evrende çoğunluktadır.
Kara Delik Nasıl Oluşur?
Bir kara deliğin oluşabilmesi için Güneş’in kütlesinin 30 katında bir yıldızın olması gerekir. Bu büyüklükte bir yıldızın yaşam ömrü kısadır. Normal bir Güneş kütlesi büyüklüğünde olan yıldızların yaşam yılı yaklaşık 10 milyar yıl iken Güneş’ten daha büyük kütleye sahip bu yıldızların yaşam süresi yaklaşık olarak milyonlarla ifade edilebilir. Yıldız’ın kütlesi ne kadar büyükse o kadar fazla enerji harcar ve kendini tüketir.
Yıldızlar enerjilerini yayarken hidrojeni, helyuma dönüştürürler. Sonuç olarak hidrojenleri bittiği zaman helyum yakmaya sebep olur. Sıralı düzen devam eder. Helyum bittiği zaman da bir diğer elemente sıra gelir. Son olarak demir elementine kadar bu evre devam eder. İçinde kalan demir elementini enerji üretiminde kullanmayan yıldız, ışık hızında kendi içinde sönmeye başlar. Bu olay sonucunda atomlar sıkışmaya başlar ve sıcaklık yaklaşık 100 milyar dereceye kadar artar. Yıldız içten içe çöküşe devam eder. Yer çekimi seviyesinde artış olur. Üst katmanında bulunan çeşitli gazlar yıldızın çekirdeğine dahil olmaya çalışır. Çekirdeğe hızlı bir şekilde çarpıp duran bu gazlar bir şok dalgası ortaya çıkarır. Gazlar geri teperler ve bu noktada “Süpernova Patlaması” dediğimiz olay gerçekleşir. Güneş’in 30 katında kütlesi olan bir yıldız bu patlamadan sonra nötron bir yıldıza dönüşür. Fakat 30 katından daha büyük bir yıldız ise çökmeye devam eder ve nötronlar bu seviyedeki bir yıldıza yetersiz kalır. Yoğunluk o kadar artar ki “Kara Delik” dediğimiz olay gerçekleşir. Daha büyük kütlesi olan yıldızlar ise direkt süpernova patlaması olmadan kara deliğe dönüşür. Yani kütle ne kadar büyükse yıldızın evreleri o kadar farklılık gösterir.
Kara Delikler Evreden Geçerler mi?
Çevresine Hawking Radyasyonu yayarak kara delikler ’de kütlelerini kaybetmeye başlarlar. Milyarlarca yıl geçtikten sonra ortandan kaybolurlar. Ancak bu yok olma süresi içinde kara delik bir başka yıldız veya bir kara delikle çarpışırsa bu sefer kütlesinde büyüme meydana gelir.
Kara Delikler Tehlikeli midir?
Güneş'imize yakın bir yerde kara delik olsaydı Ay’dan aldığımız ışık olmazdı. Gökyüzüne baktığımızda sadece yıldızların ışığını görürdük. Daha kötü sonuçlarından biri ise Dünya soğumaya başlardı. Bu kara delik Güneş’imizin kütlesinde olsaydı bizler için fazla bir çekim gücü oluşturmazdı. Nasıl ki Güneş etrafında Dünya’mız dönmeye devam ediyorsa aynı şekilde kara delik etrafında da dönmeye devam ederdi. Olay Ufku'na yaklaşılmadığı sürece bize bir zararı olmazdı. Olay Ufku ’nu tanımlayacak olursak; madde ve ışığın kaçamadığı son nokta diyebiliriz. Kara deliğin kütlesi ne kadar büyükse olay ufkunun kütlesi de o kadar büyük olur. Madde yuttukça olay ufku genişlemeye devam eder. Eğer bir kara deliğin olay ufkunda iseniz ışık hızında bile hareket etseniz kaçmanız imkânsız olur.
Uzayı Nasıl Tanımlarız?
Uzayı siyah bir örtü olarak düşünürsek yıldız yerine bilye koyacak olursak bu örtüyü gerdirdiğimiz zaman bilye o bölgeye doğru içine çöker. Uzay bükülmesi dediğimiz şeyde tam olarak budur. Ancak bilye yerine bu örtüye daha ağır bir şey bırakacak olursak örtü bükülür ve delik açılır. Kara deliklerde bu şekilde bükülerek uzayda delik açarlar. Merkezinde ise bükülme katsayısı artarak sonsuz ile ifade edilebilecek bir değere ulaşırlar. Buna ise “Tekillik” adı verilir. Tekillik nedir? ötesinde ne var bilinmemektedir. Bu konuda farklı teoriler üretilmiştir. Ötesinde beyaz bir delik olabilir, belki başka bir evrene geçiş veya paralel evrenlere açılan bir kapı bunu bilemiyoruz sadece teori.
Güneş Neyin Etrafında Dönüyor?
Daha büyük kütlesi olan bir şey olmalı değil mi evet Süper Kütleli bir Kara Delik!
Samanyolu Galaksisinin ortasında yer alan “Sagittarius A” isimli bir kara delik vardır. Çap olarak Güneş’in 30 katı kadar olsa da kütlesi 4,4 milyon katı kadar büyüktür. Bu sebeple etrafında milyarlarca yıldız dönmektedir. Bize kütlesi büyük gelen bu kara delik aslında çok ta büyük değildir. “Andromeda” nın merkezinde yer alan kara delik tam 100 milyon Güneş kütlesine sahiptir. Hemen şaşırmayın bundan daha büyük kütleli olanı da var. 7 milyar kütle büyüklüğünde olan bir kara deliğin fotoğrafı çekilmiştir. Evrendeki en büyük süper kütleye sahip kara delik ise 66 milyar Güneş kütlesinde olan “TON 168” isimli süper kütleli kara deliktir. Evrende keşfi yapılan en büyük kara delik şu an için “TON 168 “isimli kara deliktir.
Daha Büyük Kara Delikler Var mı?
Evet Süpernova Kütleli Kara Deliklerin olduğu bilinmektedir. Bu kara delikler Güneş’in kütlesinden, milyarlarca katı kadar büyük kütlelere sahip olabilmektedirler.Kütlesi büyük olan cisimlerin etrafında küçük kütleli gök cisimleri döner. Yani cismin çapı değil kütlesinin büyük olması önemlidir. Kara delikler çap olarak küçük olsalar bile kütleleri büyüktür.
Yeni Keşfedilen Kara Delik Var mı?
2019 yılında keşfi yapılan "HR 6819" isimli bir kara delik mevcut. Yaklaşık olarak 1120 ışık yılı uzaklıktan bulunan bu kara delik üçlü bir yıldız sisteminin içinde bulunuyor ve Güneş’in 4 katı büyüklüğünde bir kütlesi olduğu biliniyor. Yani bizden uzak olduğu sürece kara delikler bize tehlike oluşturmazlar. Bilim insanlarınca bizden 650 ışık yılı uzaklıkta süpernova patlaması evresini yaşayacak olan “Betelgeuse” yıldızının kara delik oluşturmayacağı bilinmektedir.
Kara Deliğe Düştük Diyelim Sonuç Ne Olur?
Gelin bunu Isaac Newton’un diyagramından örneklendirelim. Elinize bir elma alıp bu elmayı uzaya doğru fırlattığınızı düşünün sizce gider mi?
Hayır gitmez.
Sizin fırlatma hızınıza göre bir süre yol aldıktan sonra yere düşecektir. Bir buluş yaptık diyelim. Yani bu elmayı fırlatacak bir makine yaptık. Belli bir hızla yükseldiğinde elma uzaya gider. Bu hıza “Kurtulma Hızı” adı verilir. Dünya’dan kurtulabilme hızının, saniyede 11 kilometre olduğu belirlenmiştir. Dünya’dan uzaklaşıldıkça kurtulma hızınızda düşmeye başlar. Kara deliklerin kurtulma hızı ise sonsuza yakındır. Saniyede 11 km hızla Dünya’dan kaçabilirsiniz. Kara delikten kaçmak için 300.000 km hıza ulaşabilen ışık bile kara delikten kaçamamaktadır. Yani kaçış yoktur. Geri dönülmesi mümkün olmayan bir yoldur.
